Dodaj do ulubionych

Jak rachowali drzewa?

Kręciołek, średnicomierz, pulpit leśniczowski, a nawet drewniane liczydło pomagały niegdyś leśnikom w pomiarach drzew.

Wysokość i miąższość drzew, czyli podstawowe dane potrzebne leśnikom w określaniu drzewostanu, mierzone były kiedyś „na oko”. Po prostu drwal robił to szacunkowo, polegając na swoim doświadczeniu. Jednak już w XVIII wieku zaczęły powstawać instrumenty dendrometryczne, które pozwalały na bardziej precyzyjne pomiary wysokości i objętości drzew. Można je oglądać w Muzeum Leśnictwa w Gołuchowie.

Tyczką i taśmą
Dokładność, dokonywanego początkowo pomiaru wysokości drzewa metodą szacunkową, zależała od sprawnego oka taksatora i drwala, czyli miała plus minus 20% błędu. Później pomiaru dokonywano przy pomocy tyczki i taśmy. W tym celu jeden taksator stawał pod drzewem z tyczką dwumetrowej wysokości. Drugi trzymał w ręce zwisającą, pionowo taśmę lub podziałkę metryczną i odstępował od drzewa na taką odległość, by taśma uchwyciła dolny i górny koniec tyczki w ramiona kąta widzenia, zamykającego na podziałce odstęp 2 cm (przy długości tyczki 4 m – odstęp 4 cm).
W tych warunkach odczyty na podziałce odnoszono do rzeczywistych wymiarów mierzonego drzewa. Jednak z czasem w celu usprawnienia pomiaru wysokości drzewa opracowano szereg specjalistycznych wysokościomierzy mogących pracować w każdych warunkach.

Od Faustmanna do średnicomierza
Najstarszym przyrządem do pomiaru wysokości drzew był lusterkowy wysokościomierz Faustmanna - prostokątna deseczka o wymiarach 18,8 x 8 cm, do której przymocowane były przyrządy celownicze i lusterko. Używano również wysokościomierza Weisego. Składał się on z metalowej rury opatrzonej z jednej strony krzyżem, z drugiej zaś wysuwanym okularem. Na lunecie umieszczona była zazębiona podziałka do odczytywania wysokości w 0,5 metrowych odstępach.
Innymi konstrukcjami były wysokościomierze listewkowe Christena, Blume – Leissa, Matusza, Vorkampf – Lauego oraz wysokościomierz duński, składający się z utwardzonej „tektury”. Pomiar wysokości można było dokonywać również przy pomocy średnicomierza. Do czynności tej wykorzystywano stałe ramiona średnicomierza i nitkę z obciążnikiem, zawieszoną na górnym ramieniu. Elementem tym celowano na drzewo, a za pomocą nitki na odpowiedniej skali dolnej części klupy – przesuniętym 30 cm na szynie – odczytywano wysokość drzewa.
W celu ułatwienia określania pierśnicy drzew w młodszych klasach wieku – do ich pomiarów na powierzchniach próbnych – stosowano średnicomierz segregacyjny zwany również średnicomierzem do żerdzi. Zbudowany był z dwóch metalowych ramion osadzonych na drewnianej rączce. Ramiona posiadały schodkowe przedziały z centymetrową skalą, która określała średnicę żerdzi.

Wyrachowania miąższości
Do połowy XVIII w. prawie wyłącznie szacowano miąższość drzew i drzewostanów, a dopiero w drugiej połowie zastosowano pomiar. W 1758 roku Kästner zastosował wzór średnicy środkowej do pomiaru drewna leżącego, a w 1765 roku Oettelet obliczył miąższość strzały jako objętości stożka, a miąższość kłody – metodą średnicy zrównanej. Pierwsze tablice miąższości drzew opracował w 1804 r. H. Cotta. Pierwszy polski podręcznik „Zbiór wyrachowań potrzebnych leśniczym, rządcą i właścicielom lasów … z porównaniem miar i wag” napisał w 1832 roku Gustaw Henke. Instrumentem dendrometrycznym, do określania sumy powierzchni przekrojów drzew na wysokości pierśnicy (w m/ha), była specjalna blaszka. Znając średnią wysokość drzew, można było w prosty sposób obliczyć zasobność drzewostanu. Metodę tę zwaną relaskopową opracował w 1948 roku W. Bitterlich.
Do obliczania miąższości (objętości) dłużyc lub kłód używane były kubikatory i kubikoskopy. Były to swego rodzaju zmechanizowane tablice miąższości. Wartość odczytywano po nastawieniu za pomocą pokręteł lub przesuwnych przycisków, długości i grubości. Popularnym kubitatorem była konstrukcja W. Michalskiego, którą bardzo praktycznie i szybko obliczano miąższość drewna ściętego. W Polsce w okresie powojennym inż. Stanisław Matusz w Instytucie Badawczym Leśnictwa, skonstruował listewkę i liczydło miąższości drewna okrągłego. Listewką miąższości drewna okrągłego dokonywano odczytu średnic od 6 do 75 cm średnicy i do wysokości 20,9 m (w odstopniowaniu co 0,1 m).
(...)

Andrzej Stróżczyński
Autor jest pracownikiem Nadleśnictwa Świebodzin

To jedynie fragment tekstu. Chcesz czytać całe teksty?  Zamów prenumeratę "Nowej Gazety Leśnej"!

WIĘCEJ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sumator TRUMPHATOR (kręciołek), OKL GOŁUCHÓW

 




Dodano 15:18 20-03-2015


  


  


  


  


  


Subskrypcja

Zostań naszym subkskrybentem a powiadomimy Cię o każdej nowości na naszej stronie.


Reklama