Wsparcie dla lasów prywatnych i zuli

Właściciele lasów prywatnych w Polsce mogą liczyć na wsparcie Unii Europejskiej w prowadzeniu swojej działalności – warto o tym przypominać ponieważ nie dla wszystkich jest to oczywiste.

W naszym kraju tylko nieco ponad 19 proc. lasów należy do osób prywatnych, jednak Unia Europejska nie rozróżnia leśnictwa na państwowe i inne. Zapewne dlatego, że na zachód od naszego kraju do osób fizycznych należy przeciętnie 60 proc. lasów.

O wsparcie UE mogą się zatem starać również prywatni właściciele lasów, co podkreślali uczestnicy konferencji „Zarządzanie lasami prywatnymi w Polsce a Bank Danych o Lasach”. Wydarzenie zorganizowano online 14 marca, z inicjatywy Biura Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej.

Różne spojrzenia
Konferencja była okazją do zreferowania generalnych problemów prywatnych właścicieli lasów w naszym kraju. Emilia-Wysocka Fijorek z Instytutu Badawczego Leśnictwa, wśród tych najważniejszych wymieniła: nierównomierne rozmieszczenie lasów niepaństwowych w skali kraju; małą powierzchnię i rozdrobnienie działek; brak wiedzy i kwalifikacji z zakresu leśnictwa; brak możliwości technicznych do prowadzenia gospodarki leśnej; podeszły wiek gospodarzy; brak równomiernego dochodu z lasu; użytkowanie zasobów drzewnych według potrzeb właścicieli, a nie lasu; brak tradycji wspólnego gospodarowania; niedobór środków finansowych na nadzór w starostwach i zbyt małą ilość pracowników do tego oddelegowanych; brak właściwej rekompensaty dla nadleśnictw spełniających nadzór w imieniu starostwa; brak precyzyjnie określonych kierunków rozwoju lasów prywatnych w Polsce; nierównoważne traktowanie prywatnych właścicieli lasu w stosunku do lasów państwowych.

Nie można się więc dziwić, że rok do roku spada intensywność zalesień w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Najwięcej działek Polacy zalesiali na początku kampanii. Dzisiaj jednak perspektywa sprzedaży zbędnej ziemi wydaje się bardziej atrakcyjna finansowo, niż przemiana w las.

– Należy dążyć do objęcia aktualną dokumentacją urządzeniową wszystkich lasów w kraju i doprowadzić do zgodności zapisów w ewidencji gruntów ze stanem faktycznym – przekonywała Emilia-Wysocka Fijorek. Słusznie zauważyła też, że lasy powstałe z sukcesji naturalnej na gruntach porolnych rzadko są przeklasyfikowywane i w ewidencji figurują jako użytki rolne.

– Nie ma silnego lobby, które by kierowało zmiany ustawy o lasach w kierunku tematyki lasów prywatnych, wszelkie zmiany skupiają się na lasach państwowych – zauważył Andrzej Miś, przedstawiciel starostwa powiatowego w Tarnowie, które pod nadzorem ma 17 tys. ha lasów. Jego zdaniem nawet w obrębie samych osób fizycznych prawo jest nierówne.

– Właściciele lasów gospodarujący w drzewostanach jodłowych nie mają szans na uzyskanie ulgi w podatku leśnym drzewostanów mniej niż 40-letnich. Ten przepis faworyzuje osoby posiadające głównie lasy sosnowe – zauważył prelegent.

Dodał też, że starostwa nie są w stanie dobrze odebrać prac dotyczących wykonania uproszczonych planów urządzenia lasu, jeśli mają pod nadzorem dużo drzewostanów. Opracowania te wykonują podmioty operujące na wolnym rynku, zdające sobie sprawę ze słabości obecnego systemu.

– Rzetelni wykonawcy owszem, są obecni na rynku, ale mechanizmy promują tych najtańszych. W naszym powiecie szacowany koszt wykonania upul-u za 1 ha to około 60 zł, a spływające oferty opiewają na 20–30 zł/ha. Przez to często jakość jest skandaliczna – alarmował Andrzej Miś.

Wsparcie dla właścicieli
Być może część problemów właścicieli lasów prywatnych rozwiążą albo złagodzą działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jako, że w większości właściciele lasów w Polsce są rolnikami, to właśnie ten resort zajmuje się tą tematyką. Z tej strony wsparcie dla właścicieli udzielane jest ze środków unijnych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Szerzej o tym mówiła reprezentująca ministerstwo Elżbieta Budka.

– Jesteśmy na etapie planowania nowych działań na wsparcie lasów prywatnych w przyszłości – zapewniła, dodając, że jeszcze w tym roku ruszy elektroniczne przyjmowanie wniosków o wsparcie dla właścicieli lasów.

W MRiRW projektowane są już interwencje leśne i zadrzewieniowe w ramach Planu strategicznego WPR 2023-2027. Kontynuowane ma być wspieranie dotychczasowych działań i pojawią się dwa nowe: tworzenie zadrzewień śródpolnych i zakładanie systemów rolno-leśnych.

Ponadto o wsparcie inwestycji w ekosystemy leśne w końcu będą mogły ubiegać się też stowarzyszenia właścicieli lasów lub wspólnoty gruntowe. Warto pamiętać, że to właśnie dzięki aktywności właścicieli lasów w 2019 r. uruchomiono wsparcie na pielęgnację już istniejących drzewostanów.

W tym działaniu także zajdą zmiany na korzyść petentów, m.in.: zwiększenie powierzchni maksymalnej przypadającej rocznie na beneficjenta do 40 ha lasu (dotychczas było to 40 ha w całym okresie programowania); zwiększenie wieku pielęgnowanego drzewostanu do 30 lat (obecnie 20); zwiększenie stawek pomocy przeciętnie o ok. 75 proc., a w przypadku cięć pielęgnacyjnych o ok. 125 proc. Wsparcie będzie można uzyskać też do ochrony upraw przed zwierzyną siatką, palikami i osłonkami i na dolesianie luk w drzewostanach w wieku 21–60 lat.

Pojawi się też zupełnie nowe działanie, które z pewnością zainteresuje właścicieli zakładów usług leśnych. Już w kwietniu i maju można ubiegać się o wsparcie inwestycji w rozwój usług rolniczych i leśnych. Beneficjentem w tym przypadku może być osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej prowadząca lub podejmująca działalność gospodarczą jako mikro lub małe przedsiębiorstwo.

– Podpadają pod to też zule. Koszty kwalifikowane obejmują w tym przypadku w szczególności: koszty zakupu maszyn lub urządzeń lub sprzętów niezbędnych do przygotowania gleby pod zalesienia i zalesień, pielęgnacji upraw leśnych, ochrony lasu, przycinania lub zrębkowania oraz maszyn służących do pozyskiwania i zbioru biomasy leśnej na cele energetyczne w ramach usług leśnych. Dofinansowanie w kwocie ok. 50 proc., nawet na zakup ciągnika – wyjaśniła Elżbieta Budka.

Nie wszystko udało się jednak zmienić. Dalej nie będzie możliwości uzyskania wsparcia za zalesienie łąk. Z uzasadnionych powodów sprzeciwiają się temu przyrodnicy.
Na koniec warto dodać, że wprowadzona zostanie także 5–letnia premia zalesieniowa do samosiewów. Warunkiem koniecznym, tak jak w przypadku dotychczasowych zalesień, jest przekwalifikowanie gruntu na las po 5 latach. Czy to wystarczy, by przekonać gospodarzy? Trudno to ocenić.
Jakub Słowik


Harmonogram naboru wniosków PROW
•    Wnioskowanie o premie pielęgnacyjne i zalesieniowe beneficjenci PROW 2007-2013 i PROW 2014–2020: 15 marca – 15 maja 2022 r.
•    Wsparcie na zalesianie: Wsparcie na tworzenie zadrzewień śródpolnych: 1 czerwca – 1 sierpnia 2022 r.
•    Wnioskowanie o premie zalesieniowe beneficjenci PROW 2004–2006: 1 czerwca – 15 lipca 2022 r.
•    Wsparcie na inwestycje zwiększające odporność ekosystemów leśnych i ich wartość dla środowiska – maj/czerwiec 2022 r., październik/listopad 2022 r.
•    Rozwój usług rolniczych i leśnych – kwiecień/maj 2022 r.