Ku chwale jagody

Po jagodowych żniwach nastał czas spożywania przetworów z owocu lasu, którego zbiór ma w Polsce wielowiekową tradycję.

Borówka czernica to wieloletnia krzewinka z rodziny wrzosowatych. Dorasta zwykle, w zależności od warunków siedliskowych, do około 60 cm. Zimozielone, jajowate liście rozmieszczone są na łodydze skrętolegle. Kwiat w pierwszej chwili przypominać może niedojrzały owoc – jest barwy zielonkawo-różowej.

Rozrasta się za pomocą kłączy i tworzy rozległe płaty. Poszczególne klony borówki rozprzestrzeniają się w promieniu od ok. 6 do 7 m, przy czym zewnętrzną część koła tworzą krzewinki najmłodsze. Co ciekawe, zakwitają po raz pierwszy w 3 – 5 roku życia. Owocują najintensywniej w wieku 5 – 13 lat.

Borówka lub jagoda
Polska nazwa botaniczna rośliny (borówka czernica, borówka czarna) wywodzi się od miejsca jej występowania – boru oraz czarnej barwy owocu. Na Śląsku Cieszyńskim, na przykład, samą roślinę zwano borowiną, natomiast jej owoc – borówką. Funkcjonowała tam również jako borownik. Zawsze jednak można było spotkać ją w większości kraju jako czarnicę, czyrnicę, czernicę, jagodę i czarną jagodę. W innych językach słowiańskich, obok różnych najczarniejszych epitetów (corne, horske, holanske) można natknąć się również na nazwy: afinia, jafena, afyna, jafira, jafirnik, cornicnik.

Rośnie w borach sosnowych, sosnowo-świerkowych i świerkowych. Roślina nie ma szczególnych wymagań glebowych – łany borówki porastają gleby piaszczyste, ale o odpowiedniej dla nich wilgotności.

Ze zbiorem borówki kojarzymy przede wszystkim porę letnią – wprawione oko podczas spaceru łatwo dostrzeże czerniejące na krzakach owoce. Rzadko teraz przypisuje się tej czynności konkretny przedział czasowy.

W różnych rejonach Polski czas dojrzewania borówki nie jest identyczny. Mawiano niegdyś na przykład „św. Antoni jagódki zapłoni”, owoców spodziewano się więc w połowie czerwca, na wspomnienie liturgiczne św. Antoniego lub „Na święty Jan, jagód dzban”, kiedy zbiory planowano rozpoczynać po nocy świętojańskiej. Zakończenie sezonu jagodowego datowano w zależności od regionu na 25 lipca (wspomnienie liturgiczne św. Jakuba) lub 15 sierpnia – święto Matki Boskiej Zielnej.
Niezależnie od tego, kiedy wybierzemy się na jagody, powinniśmy pamiętać o tym, w jaki sposób należy pozyskiwać owoce.

O ile w niektórych krajach dozwolone jest używanie maszynek do zbierania (czerpaków zakończonych widełkami, odrywających jagody od krzewu), tak w Polsce jest ono niedozwolone, ze względu na zniszczenia, które powoduje. Czernicę obrywamy ręcznie.

Bogata jest w Polsce tradycja wykonywania jagodowych przetworów – od jagodowych syropów, win i nalewek przez dżemy do ciast i jagodzianek.

(...)

To jedynie fragment tekstu. Chcesz czytać całe teksty?  Zamów prenumeratę "Nowej Gazety Leśnej"!

WIĘCEJ